Onze visie op Wonen met zorg
Een leefomgeving van herkenning, verbinding en zorgzaamheid
Bij AG NOVA Architecten geloven we in het creëren van plekken die bijdragen aan een positief samenleven. Onze ontwerpen zijn geworteld in verbinding: tussen mensen, ruimtes en ambities. Dit geldt in het bijzonder voor onze projecten gericht op huisvesting voor mensen met een zorgvraag. We streven ernaar om omgevingen te ontwerpen die niet alleen functioneel en veilig zijn, maar ook warmte, comfort en een gevoel van thuis bieden.
De toekomst van wonen en zorg: een groeiende uitdaging
We bevinden ons op een kantelpunt. De komende decennia zal de vergrijzing Nederland ingrijpend veranderen. Het aantal mensen die zorgbehoevend zijn stijgt fors. Tegelijk neemt de druk op de zorgsector toe door een afname van gekwalificeerd personeel, waardoor mantelzorgers en vrijwilligers steeds belangrijker worden. Hiernaast zullen mensen met een zorgindicatie langer thuis blijven wonen met verzorging en hulp aan huis. Zorgpunten in de wijk krijgen een steeds prominentere plek in de zorgverlening.
Dit dwingt ons om niet alleen anders te kijken naar de manier waarop we zorg verlenen, maar vooral naar de plekken waar mensen met dementie hun leven voortzetten.
Bij AG NOVA Architecten geloven we dat architectuur hierin een sleutelrol speelt. Een gebouw kan rust brengen, oriëntatie geven en een thuisgevoel versterken. Maar het kan ook verbinding stimuleren, uitnodigen tot ontmoeting en zo bijdragen aan het welzijn van zowel bewoners als hun omgeving. In een samenleving waar de behoefte aan goede zorg en passende woonvormen groeit, is het onze taak om tijdloze en toekomstbestendige woonomgevingen te ontwerpen waarin deze kwetsbare groep zich veilig, vrij en gewaardeerd voelt.
In projecten als “Huis in de Duinen” in Zandvoort hebben we gezien hoe een doordachte woonomgeving het leven van bewoners met dementie verrijkt. Hier is de zorg niet alleen een dienst, maar verweven met de architectuur, de natuur en de gemeenschap.
De zorgzame buurt: een woonzorgomgeving verankerd in de wijk
Wonen met dementie betekent niet dat men zich moet terugtrekken uit het dagelijks leven. Juist het omgekeerde is waar: een betekenisvolle woonomgeving maakt deel uit van een grotere gemeenschap. Het draait om integratie, om een wijk waarin verschillende generaties en doelgroepen elkaar moeiteloos vinden.
Bij de ontwikkeling van woongebouwen plaatsen wij daarom de wisselwerking met de omgeving centraal. We creëren plekken die niet enkel gericht zijn op zorg, maar waar sociale- en woonfuncties in elkaar overvloeien. Wij willen leefomgevingen creëren waarin mensen zich thuis voelen, elkaar ontmoeten en samen bouwen aan een zorgzame en inclusieve samenleving. Dit betekent dat bewoners deel kunnen blijven uitmaken van het straatbeeld, dat er ruimte is voor ontmoetingen met buurtbewoners en dat er in de nabijheid voorzieningen zijn die het dagelijks leven verrijken.
Een essentieel onderdeel van deze aanpak is samenwerking met diverse partners in de wijk. Gemeenten, zorginstellingen, welzijnsorganisaties en onderwijslocaties kunnen gezamenlijk bijdragen aan een omgeving waarin ouderen met dementie zich onderdeel van de maatschappij blijven voelen. Door bijvoorbeeld ruimte te creëren voor dagbesteding in samenwerking met scholen, of door lokale ondernemers te betrekken bij de exploitatie van een buurtcafé, ontstaat een netwerk dat ondersteuning biedt op een informele, laagdrempelige manier.
In “De Pol” in Nijkerk brengen we deze filosofie in de praktijk. De woonvormen zijn niet alleen afgestemd op verschillende zorgbehoeften, maar ook verweven met de bredere wijk. Zo kunnen bewoners van verschillende leeftijden en achtergronden elkaar ontmoeten in gedeelde ruimten, of simpelweg in het voorbijgaan. De interactie met de buitenwereld helpt bewoners langer deel te blijven nemen aan het gewone leven, zelfs als hun cognitieve vaardigheden afnemen. In De Pol wordt naast het wonen ook een kinderdagverblijf gerealiseerd. Echt een ander soort programma met een ander dagritme dat voor een prettige interactie in het gebied zorgt.
Ontwerpen voor ontmoeting en sociale verbinding
Sociale interactie is van onschatbare waarde in onze samenleving. Een goed ontwerp stimuleert de toevallige ontmoeting op een natuurlijke en laagdrempelige manier. Dit kan een gemeenschappelijke woonkamer zijn waar bewoners samen eten, of een brede gang met nisjes en bankjes die ruimte bieden voor een gesprek of een moment van rust. Levendige en uitnodigende plinten met ruimte voor buurtgerichte functies zoals een bijvoorbeeld een koffiecorner, kleine winkel of ontmoetingsruimte voor wijkbewoners creëren extra kansen voor sociale interactie. Sociale ondernemers of wijkorganisaties kunnen hierbij betrokken worden.
Door herkenbare en gevarieerde omgevingen te creëren – zoals pleinen en hofjes – stimuleren we bewoners om hun leefomgeving actief te verkennen. Dit draagt bij aan hun ruimtelijke oriëntatie en voorkomt sociaal isolement. Een kleine winkel of café kan bijvoorbeeld dienen als ontmoetingsplek voor zowel bewoners als buurtgenoten, waardoor het zorggebouw écht onderdeel wordt van de wijk.
Bij “Huis in de Duinen” hebben we bewust gekozen voor vloeiende overgangen tussen binnen en buiten, met uitnodigende pleinen en groenvoorzieningen waar bewoners, familie en buurtbewoners elkaar tegenkomen. Het zijn niet de grote gebaren die een plek maken, maar de kleine, doordachte details die ontmoetingen faciliteren. Wat als een bewoner een bekende tegenkomt tijdens een wandeling door de tuin? Of als een buurtbewoner op het terras van het zorggebouw aanschuift voor een kop koffie? Die momenten maken het verschil.
Optimaal voor bewoners, medewerker, bezoekers en buurtbewoners
Een woonzorggebouw moet aanvoelen als een thuis. Dit begint bij een herkenbare omgeving waarin bewoners zich veilig kunnen oriënteren. Wij ontwerpen gebouwen waar je fijn woont, ongeacht je zorgvraag. Gebouwen waar je graag op bezoek komt bij je oma, of waar je als buurtbewoner een kop koffie drinkt. Een vloeiende overgang van openbare naar privéruimtes bieden een gevoel van veiligheid en geborgenheid.
We ontwerpen onze gebouwen op een manier zodat bewoners door het gebouw kunnen dwalen, maar dat er ook groepen kunnen worden afgesloten als dat vanuit de zorgbehoefte wenselijk is. Een goed zorggebouw ondersteunt veranderingen in zorgvraag.
Ook zorgmedewerkers en bezoekers zijn onderdeel van het geheel. Wij ontwerpen gebouwen waar je comfortabel, ergonomisch, efficiënt en veilig je werk kunt doen. Korte looplijnen, logische routing en efficiënte werkplekken zorgen ervoor dat het gebouw de zorg ondersteunt in plaats van belemmert. De ruimtelijke opzet moet het werkplezier vergroten en tegelijkertijd bijdragen aan het welzijn van bewoners. Dit vraagt om een slimme verdeling van ruimtes: plekken voor zorg, plekken voor ontmoeting en plekken voor rust. Gebouwen waar logistieke stromen geen afbreuk doen aan het wonen, of ongewenste prikkels geven aan kwetsbare bewoners. Alles is erop gericht om zo fijn mogelijk te werken, om uitval te voorkomen en zoveel mogelijk tijd over te houden voor contact met de bewoners. Slim clusteren van groepen, voorkomt onnodige inzet van personeel in de nachtsituatie. Domotica kan hierin ook helpen en bewoners te ondersteunen en de vrijheid te geven die past bij de individuele situatie en tegelijkertijd veiligheid te garanderen (leefcirkels). Leefcirkels zijn onzichtbare gedefinieerde gebieden waarbinnen bewoners van een zorginstelling zich vrij kunnen bewegen. Ze vormen een belangrijk onderdeel van het creëren van een veilige, maar ook stimulerende en menswaardige leefomgeving. Ze stimuleren bewegingsvrijheid, ze verminderen stress en frustratie bij bewoners en ze verlichten de werkdruk van zorgmedewerkers.
De manier waarop we zorg verlenen verandert. Gebouwen die vandaag als woonzorgcentrum dienen, moeten over dertig jaar wellicht een andere functie krijgen. Daarom ontwerpen we met flexibiliteit in gedachten. Modulaire opzet, herbruikbare materialen en slimme technologische toepassingen zorgen ervoor dat gebouwen zich kunnen aanpassen aan veranderende behoeften.
Bij “Het Nieuwe Beekdal” hebben we bijvoorbeeld gewerkt met herkenbare kleuren en natuurlijke lichtinval om de navigatie intuïtief te maken. Ook is het van belang om een balans te vinden tussen openheid en beschutting. Sommige bewoners zoeken sociale interactie, anderen hebben juist behoefte aan een prikkelarme omgeving.
“Als je wereld een gebouw wordt, moeten we een werelds gebouw maken”
Divers, groen, prettig en duurzaam
Het meest duurzame gebouw is een gebouw dat generaties lang meegaat. Duurzaamheid gaat verder dan energieprestaties en strekt zich uit tot materiaalkeuze, herbruikbaarheid en de kwaliteit van de leefomgeving. Wij beschouwen duurzaamheid als een integraal concept, waarin zowel gebouwgebonden en niet gebouwgebonden of sociale duurzaamheid een onmisbare rol spelen in het realiseren van toekomstbestendige en betekenisvolle gebouwen.
De gebouwgebonden aspecten richten zich op circulaire principes, klimaatadaptieve oplossingen en het bevorderen van biodiversiteit. In samenwerking met kennispartners integreren we energie-efficiënte systemen en duurzame materialen, zodat onze gebouwen voorbereid zijn op de toekomst. Door natuurinclusief te bouwen en klimaatbestendige maatregelen te treffen, creëren we energiezuinige woonomgevingen die aansluiten bij onze ambities voor een duurzame toekomst.
De niet gebouwgebonden of sociale aspecten van de plek en omgeving mogen we niet vergeten. Een gebouw moet niet alleen technisch duurzaam zijn, maar ook langdurig gebruikt kunnen worden. Wij maken ontwerpen die flexibel zijn, ontmoeting stimuleren, waar bewoners zich thuis voelen en zich verantwoordelijk voelen voor hun omgeving.
Wij geloven dat een gebouw en de gebouwde of groene omgeving waar het in staat, niet alleen een fysieke constructie is, maar een levendige, adaptieve omgeving die de samenleving ondersteunt. Door duurzame ontwerpprincipes te combineren met een sociale visie, creëren we gebouwen die niet alleen vandaag, maar ook in de toekomst waardevol blijven.
Flexibiliteit als randvoorwaarde voor de toekomst
Overmaat en flexibiliteit is een belangrijke ontwerpstrategie en een zeer duurzame gedachte. De manier waarop we zorg verlenen verandert. Gebouwen die vandaag als woonzorgcentrum dienen, moeten over dertig jaar wellicht een andere functie krijgen. Daarom ontwerpen we met flexibiliteit in gedachten. Modulaire opzet, herbruikbare materialen en slimme technologische toepassingen zorgen ervoor dat gebouwen zich kunnen aanpassen aan veranderende behoeften.
Door ruimtes groter te maken dan strikt noodzakelijk, creëer je een gebouw dat op lange termijn kan worden herbestemd. Een gang kan een ontmoetingsplek worden, een zorgunit kan veranderen in een reguliere woning.
Door slim te ontwerpen kunnen studio’s worden samengevoegd tot appartementen, woonkamers worden omgebouwd tot woningen. Geen materiaalvernietiging en geen kapitaalvernietiging.
Bij bijvoorbeeld “Kop van Vijf” op het Centrumeiland in Amsterdam en “De Meermin” in Edam hebben we ingezet op een flexibele structuur waarin de zorgfunctie in de toekomst kan worden aangepast zonder dat het gebouw ingrijpend hoeft te worden verbouwd. Flexibiliteit betekent ook dat een gebouw in fases kan groeien of krimpen, afhankelijk van de zorgvraag.
Tekenen en rekenen, ons Kennis en Inzicht model
Om inzicht te krijgen in investeringen, ontwikkelden wij samen met Woonzorg Nederland het KEI-model. KEI staat voor Kennis en Inzicht. Het KEI-model is een rekenmodel dat sturing geeft aan nieuwbouw en renovatieprojecten van zorginstellingen.
Wij gebruiken het KEI-model als een slim rekeninstrument om vanaf de eerste schetsen inzicht te krijgen in de haalbaarheid van een project. Dit model brengt ontwerp, kosten en exploitatie samen, zodat we niet alleen kijken naar de bouwkosten van vandaag, maar ook naar de levensduur en toekomstwaarde van het gebouw. Met het KEI-model is in één oogopslag duidelijk of de plannen wel of niet financieel haalbaar zijn.
Dit model is gekoppeld aan het ruimtelijke bouwkundig model en stelt ons in staat om ontwerpen en financiële haalbaarheid hand in hand te laten gaan, waardoor we vanaf het begin goed onderbouwde keuzes maken. In een tijd waarin de zorgvraag groeit en de financiële kaders steeds strikter worden, biedt het KEI-model een essentiële methodiek om investeringskosten, ruimtelijke programma’s en exploitatieperspectieven optimaal op elkaar af te stemmen. Dit zorgt niet alleen voor toekomstbestendige en duurzame zorgomgevingen, maar draagt ook bij aan efficiënte en betaalbare huisvesting voor zorginstellingen. Wat ons betreft is het KEI-model een heel fijn hulpmiddel in het ontwerpproces.
“Met het KEI-model is in één oogopslag duidelijk of de plannen wel of niet financieel haalbaar zijn”
Een nieuwe standaard in dementievriendelijk wonen
Bij AG NOVA Architecten ontwerpen we niet zomaar gebouwen; we creëren leefomgevingen waarin mensen met dementie een waardig, herkenbaar en betekenisvol leven kunnen leiden. Dit vraagt om een holistische benadering waarin architectuur, zorg en gemeenschap samenkomen.
Hoe kunnen we met onze ontwerpen blijven bijdragen aan een toekomst waarin zorg en wonen naadloos in elkaar overvloeien? Wij blijven bouwen aan die visie.